Zijkanalen van het Noordzeekanaal, die de Zaanstreek op verschillende plaatsen met dat water verbinden. De meeste zijkanalen kwamen eerst gereed na volhardende actie vanuit de Zaanstreek.

Voor de Zaanstreek van belang zijn:

• Zijkanaal D is een waterweg in de gemeente Zaanstad. Het kanaal vormt de verbinding tussen de Nauernasche Vaart in Nauerna en het Noordzeekanaal. Aan de westzijde van het kanaal ligt de Nauernaschepolder, aan de oostzijde de Westzanerpolder. Het wordt gerekend tot de zijkanalen van het Noordzeekanaal. Aan Zijkanaal D ligt de Jachthaven Nauerna.
• Zijkanaal E leidt naar de haven van Westzaan en de Westzaner Overtoomsluis. Deze verbindt daarmee het Noordzeekanaal met het achterliggende Westzijderveld.
• Zijkanaal G, verbindt het Noordzeekanaal met de Voorzaan. Dit zijkanaal kwam pas in 1885 gereed, terwijl het Noordzeekanaal al in 1876 voor scheepvaart geopend was.
• Zijkanaal H, is een kanaal op de grens tussen Amsterdam-Noord en Zaanstad. Het Barndegat ligt in het verlengde van het Zijkanaal H en komt bij de Westkolkdijk uit in de Zaanse Zuidervaartwatering. Ten westen van het Barndegat bevindt zich de Zaandamse Achtersluispolder en ten oosten bevindt zich de in de Noorder IJpolder uitgegraven Noorder IJplas. Tussen deze plas en het Barndegat bevindt zich de Zijkanaal H-weg. De naam Barndegat is evenals de Barndesteeg in het centrum van Amsterdam afgeleid van barnen, een oude vorm van branden.