Vrouwenonderwijs
Onderwijs speciaal gericht op meisjes is gedurende de 20-ste eeuw in Nederland een normaal verschijnsel. Onderwijs heeft in dit kader nog vaak tot doel de meisjes voor te bereiden op hun rol in de samenleving. De emancipatorische doelstelling van onderwijs komt pas in de loop van de 20-ste eeuw in beeld.
Voor de Zaanstreek begint onderwijs voor meisjes al in 1839 als in Zaandam een speciale meisjesschool wordt opgericht, de Jonge Juffrouwenschool genoemd. Deze school is er speciaal voor leerlingen uit de gegoede burgerkringen en kan als een soort voorloper van de MMS worden gezien. Nadat in 1871 de gemeentelijke HBS ontstaat, zuigt deze school de beste leerlingen weg en wordt de meisjesschool een mulo.
Ook het bijzonder onderwijs richt een school op speciaal voor het onderwijs aan meisjes. In 1872 komen in Zaandam vijf zusters van de orde Jezus Maria Josef aan, om belast te worden 'met het houden eener naai- en eener bewaarschool, alsmede met de verzorging van weesmeisjes'. In 1922 krijgt deze vak- en huishoudschool de naam Sancta Maria en wordt er een nieuw gebouw aan de Oostzijde betrokken. Tegenwoordig bestaat de school niet meer. Huishoudonderwijs is deel geworden van het vmbo en wordt alleen nog op de scholengemeenschappen gegeven.
Met de tweede feministische golf wordt ook het belang ingezien van onderwijs voor volwassen vrouwen. Naast cursussen die algemene vorming bevorderen, komen er steeds meer opleidingen die tot doel hebben vrouwen op te nemen in het arbeidsproces. Vrouwen schrijven zich in op moedermavo's en VOS-cursussen. In 1984 wordt in het Vrouwencentrum de Textielcoöperatie Zaanstreek (Tecoza) opgericht. Aanvankelijk wordt nog onderwezen in verscheidene handwerktechnieken, later meer in naaien en breien. Taallessen en een oriëntatiecursus middenstand zitten eveneens in het pakket.
Op initiatief van de Vrouwenvakbond FNV verrijst er ook een vrouwenvakschool in Zaandam (de eerste in Noord-Holland). Deze school wordt genoemd naar de in de oorlog omgebrachte feministe Anna Polak. De school stond open voor vrouwen die (opnieuw) de arbeidsmarkt willen betreden en bied een gerichte opleiding die aansluit op de wens van de herintreedster als op de arbeidsmarkt. Aanvankelijk ging het om opleidingen als: secretariaat, medewerkster receptie, financiële administratie, informatica. Later kwamen er ook opleidingen op projectbasis bij, o.a. de technische opleidingen in samenwerking met Technische scholen. De Anna Polakschool, anno 2000 de Vrouwenvakschool (VVS), ontvangt in 1993 van de gemeente Zaanstad de Ina Kakes-Veenprijs.
Bron: Teksten van de tentoonstelling “Van Suffragette tot Powergirl; honderd jaar Zaanse Vrouwenstrijd”; samengesteld door het Anti-Discriminatie Bureau Zaanstreek - december 2000.
Zie ook: