miletic

Slavomir Miletić. Foto Jan Lapère

Joegoslavië, 3 april 1930

Beeldhouwer. In de Zaanstreek vooral bekend om het conflict met de gemeente over zijn beeld De Houtwerker.
Slavomir Miloservic Miletić, studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten te Belgrado. In 1959 kreeg hij een studiebeurs om aan de Académie des Beaux-Arts de l'Institut de France te studeren.

Omdat hij niet van de kunst kon leven ging hij aan de slag als werkstudent in de puddingfabriek van Honig. Daar werd hij door een journalist ontdekt als een in Nederland gestrande Joegoslavische beeldhouwer. Daardoor kreeg hij van directeur Paul Honig de opdracht een levensgroot beeld te maken van een stoere arbeider.

Hij kreeg daartoe in de fabriek een ruimte die hij kon gebruiken als atelier. Dank zij interventies van Honig kon zijn visum driemaal verlengd te worden.

Op 30 november 1962 werd 'De Zaanse Werker' in de tuin van het hoofdkantoor van Honig Merkartikelen BVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig Merkartikelen bv (HMA)

Fabrikant van en handel in levensmiddelen, oorspronkelijk onderdeel van Koninklijke Scholten Honig na de opsplitsing van dit concern eerst dochter van de nv Centrale Suiker Maatschappij te Amsterdam (CSM), daarna dochter van de H.J. Heinz Company: hoofdkantoor in Zeist, productiebedrijven te Utrecht.
aan de Lagedijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLagedijk

Dijk langs de westelijke Zaanoever in Zaandijk en een gedeelte van Koog aan de Zaan. Oorspronkelijk werd de gehele dijk aan de westkant van de Zaan, dus van de Dam in Zaandam tot die bij de Tochtsloot (Knollendam) Zaandijk of Lagedijk genoemd. De lage dijk langs de oostoever werd van de Dam tot het einde van
geplaatst. De Zaanse Werker verdween in de jaren '80. Vermoedelijk is het beeld tijdens een verplaatsing beschadigd en op een vuilstort beland.

Daarna kreeg hij van de gemeente Zaandam een opdracht voor een vier meter hoog beeld van een Zaanse bootwerker, dat bij de Beatrixbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeatrixbrug

In de jaren 1957 en '58 gebouwde oeververbinding tussen Oost- en Westzijde te Zaandam, dichtbij en ten noorden van het sluizencomplex, geopend op 3 december 1958. Voor de aanleg van de brug en vooral voor die van de aansluitende wegen als de huidige Peperstraat moesten veel panden worden gesloopt. Nadat de brug opgeleverd was moest in de Westzijde het verkeers-belemmerende pand van De Gruyter alsnog worden weggebroken. De kosten zijn door één en ander aanzienlijk hoger opgelopen dan…
geplaatst zou worden. Miletić verhuisde van Amsterdam naar Zaandam en kreeg als atelier een loods bij de gasfabriekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGasfabrieken

Bedrijven die gas uit steenkool wonnen, bestemd voor de openbare gasvoorziening. Vanaf 1859 waren in de Zaanstreek gasfabrieken in bedrijf, over het algemeen door particulieren begonnen en later door de gemeenten overgenomen. Gas werd aanvankelijk vooral voor straatverlichting gebruikt. In 1952 gingen de Zaanse bedrijven op in het
tot zijn beschikking.

Daar werkte hij aan een kleimodel van De Houtwerker. Op 18 mei 1963, toen het model bijna gereed was, deelde gemeente-architect Bakkerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBakker, Gerrit

Amsterdam, 26 augustus 1914 - Zaandam, 10 december 1984

Gerardus Maria George (Gerrit) Bakker, gemeente-architect van Zaandam, stedebouwkundige, Gerrit Bakker kwam in 1950 in dienst van de gemeente Zaandam als technisch ambtenaar. Kort nadien werd hij benoemd tot gemeente-architect, in 1957 tot stedenbouwkundige. Als zodanig is hij ook zeer kort, tot zijn pensionering, oktober 1974, in functie geweest bij Zaanstad. Door zijn inbreng bij de vormgeving van oostelijk Zaandam en a…
Miletić mee dat het beeld was afgekeurd. Een anonieme commissie van deskundigen was tot het oordeel gekomen dat de artistieke kwaliteit van het beeld onvoldoende was en hij diende de loods te ontruimen. Miletić weigerde te stoppen en maakte het kleimodel af. Buiten de loods maakte hij een gipsen model van De Houtwerker. Kort voor de onthulling stortte dit door regenwater verzwakte beeld echter in.

De gemeente Zaandam, wilde niet dat hij nog een paar dagen respijt kreeg om het gipsen model te herstellen en hij moest onmiddellijk stoppen. Het gemeentebestuur bood hem een financiële regeling aan, die Miletić afwees. Dat was volgens hem in strijd met zijn artistieke waardigheid. Bovendien was er nog nooit een kunst-expert geweest om het werkstuk te beoordelen

Er werd een tweede commissie benoemd om een oordeel over het beeld te vellen. Deze commissie keurde het beeld om technische en artistieke redenen opnieuw af. Naderhand werd bekend dat verscheidene nationaal vooraanstaande kunstkenners hadden geweigerd zitting in de commissie te nemen (BRON??), omdat zij de indruk hadden dat zij werden uitgenodigd om het beeld af te keuren. De gemeente Zaandam verwijderde het beeld, maar deed dat zo ruw dat het vernield werd.

Slavomir Miletić viert de onthulling van De Houtwerker op 20 juni 2004. Foto Jan Lapère

Miletić kreeg steun van het Zaanse publiek. Op het brugdek van de Papenpadbrug werd met witte verf de woorden: Steunt Miletić geschilderd. Bij het gemeentehuis werden borden geplaatst, met als opschrift 'Weg met Hille'. Tientallen ingezonden brieven verschenen in de Zaanse bladen. Een tentoonstelling met werk van de Joegoslaaf trok 12.000 bezoekers. Ook landelijk trok De Houtwerker-affaire ruime aandacht. Miletić maakte een tweede gipsen Houtwerker.

Slavomir Miletić en burgemeester Vreeman bij de onthulling van de Houtwerker. Eigen foto Jan Lapère

De mallen van het beeld waren bewaard en Miletić maakte voor de derde keer De Houtwerker, nu van beton. Hij deed dat op Amsterdamse grond. Jarenlang stond De Houtwerker aan het Noordzeekanaal, op de plaats waar later de Coentunnelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCoentunnel

Door Rijkswaterstaat, directie Sluizen en Stuwen ontworpen en tussen 1961 en 1965 aangelegde, 1283 meter lange ondertunneling van het Noordzeekanaal als deel van de Ringweg A 10 Amsterdam en de Coentunnelweg A8 tussen de Zaanstreek en achterliggend Noord-Holland. De lengte van het onderwatergedeelte is 587 meter, de afrit aan de Zaanse kant 300 meter. De tunnel is zo diep aangelegd dat het Noordzeekanaal ter plaatse een diepte van 15,5 meter beneden NAP kan behouden bij een bodembree…
zou komen. Later verhuisde het beeld naar het Haarlemmerplein en tenslotte naar het Waterlooplein. In de tweede helft van de jaren tachtig probeerde een groep jonge Zaankanters, allen te jong om bij de acties in de jaren zestig betrokken te zijn geweest, het beeld alsnog op de Beatrixbrug geplaatst te krijgen. B en W van Zaanstad reageerden afwijzend, op grond van een initiatiefvoorstel besloot de gemeenteraad van Zaanstad echter dat het beeld wel mocht komen. Zij het niet op de Beatrixbrug.

Stichting De Houtwerker stelde een aantal andere locaties voor, Eilandplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEiland, het

Benaming voor het twaalf hectare grote eiland in de Zaan dat in 1884 ontstond door doorgraving van het Kattegat, ook wel het Eiland van William Pont, het Pont-eiland en Eiland in de Voorzaan genoemd. Het Eiland ontstond in het kader van de aansluiting van de Zaan op het
Voorzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVoorzaan

Het deel van de Zaan tussen het Eiland, de Prins Hendrikkade en de sluis te Zaandam, met andere woorden: het deel van de Zaan vóór de Dam. In het verleden maakte ook het huidige Zijkanaal G. deel uit van de Voorzaan, die toen direct in verbinding stond met het IJ en nabij het Ooster- en Wester-
of het Prins Bernhardplein, die door B en W werden afgewezen. Stichting De Houtwerker bleek lange tijd niet in staat de benodigde middelen voor verplaatsing van het beeld naar Zaandam te vergaren. Het beeld, een eerbetoon aan de Zaanse arbeiders, leek definitief in Amsterdam te moeten blijven.

Waterlooplein

Op het Waterlooplein werd De Houtwerker al snel trefpunt voor junks en zwervers die zich bij het beeld onledig hielden met de verkoop van gestolen fietsen. Na aanhoudende klachten van de standwerkers werd het beeld na ruim 20 jaar in en om het Waterlooplein te hebben gestaan in 1992 opgeslagen op het gemeentelijk terrein aan de Wenckebachweg.

Een raadslid in Zaanstad deed in 1994 een laatste poging het object de plek te geven die het volgens hem verdiende. Daarop haalde een transportondernemer De Houtwerker weer naar Zaanstad en zette het op zijn terrein. In het zicht, opdat de Houtwerker weer zou gaan leven voor de Zaanse bevolking. In het kader van de tentoonstelling Hout, Hout en nog eens Hout, werd De Houtwerker in 2002 tijdelijk voor het Zaans Museum, naast de Zaanse Schans, geplaatst. Het betonnen exemplaar staat bij het Kunstencentrum aan de Vincent van Goghweg in Zaandam. En in 2004 komt De Houtwerker, eindelijk uitgevoerd in brons, aan de Houthavenkade te staan.

In de Zaanstreek staan naast De Houtwerker nog twee beelden van Miletić. In Koog, op de hoek Breestraat-Verzetstraat staat het beeld Pourquoi. In Westzaan staat sinds 1985 een borstbeeld van de kunstschilder Willem Jansenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJansen, Willem

Amsterdam, 3 mei 1892 - Westzaan, 20 juli 1969

Beeldend kunstenaar, kunstschilder, aquarellist, tekenaar en graficus van vooral etsen, maar ook litho's. Willem Jansen kreeg zijn opleiding aan de Quelinnusschool, de Hendrik de Keyserschool en de Kunstnijverheidsschool te Amsterdam; ook studeerde hij korte tijd onder leiding van prof. A.J. Derkinderen aan de Rijksacademie aldaar. Hij woonde en werkte in Amsterdam, Wormerveer, Koog in de
.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/miletic.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:08
  • (Externe bewerking)