Amsterdam 31 december 1846 – Hilversum 18 november 1919

Nederlands socialist, feitelijk leider van de in 1881 opgerichte Sociaal Democratische Bond.

Ferdinand Domela Nieuwenhms (1846-1919)

Van 1870 tot 1879 was Domela Nieuwenhuis Luthers predikant, achtereenvolgens in Harlingen, Beverwijk en Den Haag. Als zodanig bleek hij al een verklaard anti-militarist en een ijverig voorstander van de omstreeks 1870 ontstane internationale vredesbeweging. In 1879 trad hij uit de kerk en begon hij de uitgave van het socialistische tijdschrift 'Recht voor allen'. Door zijn charismatische persoonlijkheid kreeg hij vele volgelingen; hij was voor alles wekker en verkondiger van het idee dat hem begeesterde en niet zozeer theoreticus of politicus.

Zijn kamerlidmaatschap, als enig socialistische afgevaardigde in de Tweede Kamer 1888-1891, bood hem weinig kansen en werd geen succes. Mede daardoor kreeg hij een afkeer van de parlementaire praktijk en keerde hij zich steeds meer naar het anarchismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAnarchisme

Theorie die een maatschappelijke ordening met de grootst denkbare autonomie van het individu nastreeft en als consequentie hiervan de volledige afwezigheid van elke regeerdwang beoogt. Deze beginselen zijn al zeer oud, ze zijn als filosofisch toekomstideaal reeds verdedigd door Zeno (342-270 v.Chr.), stichter van de Stoïcijnse school.
, dat hij in staat achtte 'de maatschappij (te) hervormen tot een verzameling mensen waarvan ieder individu zijn of haar eigen roeping kan en wil volgen'. Dit leidde tot de scheuring onder de Nederlandse socialisten, die de oprichting van de SDAP in 1894 tot gevolg had.

Domela Nieuwenhuis had in de Zaanstreek een grote aanhang, evenals in onder andere Amsterdam. Juist de Zaanse arbeiders bleven hem, ook na de oprichting van de SDAP, trouw. Het vroege socialisme in de streek had sterke idealistische, antimilitaristische en anarchistische trekken. Domela Nieuwenhuis kwam regelmatig in de Zaanstreek, had hier enkele persoonlijke vrienden, onder anderen de Westzaners Jelle en Pieter Molenaarplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenaar, Pieter

(14 april 1882 - 22 mei 1972)

Aannemer-architect in Zaandam. Piet Molenaar volgde, als laatste van een geslacht dat honderd jaar in de aannemerij werkte, zijn vader Lucas Molenaar op, een bekend aannemer, architect en taxateur. Zijn opleiding ontving hij aan de Quellinusschool te Amsterdam
en de Koger Pieter Boorsmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoorsma, Pieter

Koog aan de Zaan, 10 oktober 1871 - 19 september 1951 Het Pink Pieter Boorsma stamde uit een arbeidersgezin, was sociaal zeer bewogen en gold politiek gezien als anarchist. Als jongeman was hij bevriend met F. Domela Nieuwenhuis. De overlevering wil dat zij tijdens een staking bij het oliebedrijf Het Hart en De Zwaan ’s nachts getweeën in een lantaarnpaal vóór het huis van de directeur van het bedrijf klommen en leuzen riepen. Zijn opvattingen vertolkte hij later in een aantal …
en liet een aantal van zijn brochures drukken bij de hem welgezinde drukkerij Heijnisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeijnis Tsz, firma J

Drukkerij, boekhandel en gedurende een periode van 125 jaar uitgeverij van boeken in Zaandijk, nu nog bestaand als kleine grafische onderneming onder de naam Heijnis en Schipper BV.

Het bedrijf werd in 1821 als boekhandel opgericht door Jan Heijnis Teuniszoon, die zich al na anderhalf jaar lettermateriaal en een handpers aanschafte om ook als drukker actief te worden. In de jaren veertig van de 19e eeuw had hij de inrichting kennelijk al zover uitgebreid dat nog volledi…
te Zaandijk.

Domela Nieuwenhuis wordt algemeen beschouwd als degene die de grondslag legde en de toonzetting maakte van de bewustmaking van de arbeidersklasse. Terecht staat het te zijner nagedachtenis opgerichte beeld in zijn geboorte- en woonplaats Amsterdam bij de uitvalsweg naar de Zaanstreek.

Referentie: dr. J.W. Stutje. Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Een romantische revolutionair.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/domela.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:06
  • (Externe bewerking)