Amsterdam 31 december 1846 – Hilversum 18 november 1919

Nederlands socialist, feitelijk leider van de in 1881 opgerichte Sociaal Democratische Bond.

Ferdinand Domela Nieuwenhms (1846-1919)

Van 1870 tot 1879 was Domela Nieuwenhuis Luthers predikant, achtereenvolgens in Harlingen, Beverwijk en Den Haag. Als zodanig bleek hij al een verklaard anti-militarist en een ijverig voorstander van de omstreeks 1870 ontstane internationale vredesbeweging. In 1879 trad hij uit de kerk en begon hij de uitgave van het socialistische tijdschrift 'Recht voor allen'. Door zijn charismatische persoonlijkheid kreeg hij vele volgelingen; hij was voor alles wekker en verkondiger van het idee dat hem begeesterde en niet zozeer theoreticus of politicus.

Zijn kamerlidmaatschap, als enig socialistische afgevaardigde in de Tweede Kamer 1888-1891, bood hem weinig kansen en werd geen succes. Mede daardoor kreeg hij een afkeer van de parlementaire praktijk en keerde hij zich steeds meer naar het anarchisme, dat hij in staat achtte 'de maatschappij (te) hervormen tot een verzameling mensen waarvan ieder individu zijn of haar eigen roeping kan en wil volgen'. Dit leidde tot de scheuring onder de Nederlandse socialisten, die de oprichting van de SDAP in 1894 tot gevolg had.

Domela Nieuwenhuis had in de Zaanstreek een grote aanhang, evenals in onder andere Amsterdam. Juist de Zaanse arbeiders bleven hem, ook na de oprichting van de SDAP, trouw. Het vroege socialisme in de streek had sterke idealistische, antimilitaristische en anarchistische trekken. Domela Nieuwenhuis kwam regelmatig in de Zaanstreek, had hier enkele persoonlijke vrienden, onder anderen de Westzaners Jelle en Pieter Molenaar en de Koger Pieter Boorsma en liet een aantal van zijn brochures drukken bij de hem welgezinde drukkerij Heijnis te Zaandijk.

Domela Nieuwenhuis wordt algemeen beschouwd als degene die de grondslag legde en de toonzetting maakte van de bewustmaking van de arbeidersklasse. Terecht staat het te zijner nagedachtenis opgerichte beeld in zijn geboorte- en woonplaats Amsterdam bij de uitvalsweg naar de Zaanstreek.

Referentie: dr. J.W. Stutje. Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Een romantische revolutionair.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/domela.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:06
  • (Externe bewerking)