Elders had ons gebied in de eerste helft van de 20e eeuw de naam Rode Zaanstreek en dat niet geheel ten onrechte. Het socialisme telde hier meer aanhangers dan in andere streken. Hun aantal was groot, dat moge uit de bij de afzonderlijke gemeenten in deze encyclopedie opgenomen politieke overzichten blijken. Bij het zoeken naar een verklaring komt men allereerst uit bij de samenstelling van de Zaanse bevolking, die in het oude industriegebied meer dan elders uit arbeiders bestond. Een andere oorzaak zou kunnen zijn dat de streek in godsdienstig opzicht relatief vrijzinnig was. Gezagsgetrouwheid trof en treft men meer bij dogmatisch denkenden; mogelijk werkte de van oudsher belangrijke invloed van de doopsgezindenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit.
in dit verband door op de laat-19e-eeuwse politieke bewustwording.

In de Zaanstreek was al vroeg sprake van toenemende onkerkelijkheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnkerkelijken

Personen die geen kerk aanhangen en niet tot enige kerkelijke richting behoren. Wat de Zaanstreek betreft kan gesteld worden dat ruim de helft der bevolking onkerkelijk is. In 1976 had Zaanstad 124.800 inwoners, waarvan meer dan 63.500 opgaven niet tot een kerkgenootschap te behoren. Sindsdien is, zoals overal elders, het aantal onkerkelijken absoluut en verhoudingsgewijs toegenomen. Op de oorzaken van dit laatste wordt hier niet ingegaan. Wel kan worden opgemerkt dat de Zaanstree…
. Jaap 't Hoenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoen, Jacobus Johannes (Jaap) 't

Rotterdam 1931 - Zaandam 1988

Historicus, samensteller van een aantal belangrijke Zaanse publicaties, in het bijzonder over de arbeidersbeweging. 't Hoen kwam in 1954 na een opleiding aan de School voor Taal- en Letterkunde in Den Haag naar Zaandam, waar hij aanvankelijk les gaf aan de Openbare Handelsschool en vanaf 1963 aan het gemeentelijk
heeft in zijn boek 'Op naar het licht' (Wormerveer 1968) uitvoerig de politieke ontwikkelingen tussen 1882 en 1909 vastgelegd. Op z'n minst blijkt daaruit dat de arbeidersbeweging in de streek tot grote betrokkenheid leidde. Opvallend daarbij is dat een verhoudingsgewijs groot deel van de Zaanse bevolking aan het eind van de 19e eeuw meer het vrije, naar anarchisme neigende, socialisme van Domela Nieuwenhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDomela Nieuwenhuis, Ferdinand

Amsterdam 31 december 1846 – Hilversum 18 november 1919

Nederlands socialist, feitelijk leider van de in 1881 opgerichte Sociaal Democratische Bond.

Van 1870 tot 1879 was Domela Nieuwenhuis Luthers predikant, achtereenvolgens in Harlingen, Beverwijk en Den Haag. Als zodanig bleek hij al een verklaard anti-militarist en een ijverig voorstander van de omstreeks 1870 ontstane internationale vredesbeweging. In 1879 trad hij uit de kerk en begon hij de uitgave van …
aanhing, dan het gezagsgetrouwere gedachtegoed van Troelstra en de SDAP. Tegelijkertijd hoorden de liberale Zaankanters overwegend tot de linkse vleugel van de Radicale Bondplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRadicale Bond

In 1888 opgerichte politieke partij, de afgesplitste linker vleugel van het 19e-eeuwse liberalisme, de toenmalige Liberale Unie. De Radicale Bond ging in 1901 op in de toen gestichte Vrijzinnig-Democratische Bond, die op zijn beurt na de Tweede Wereldoorlog deel ging uitmaken van de Partij van de Arbeid (opgericht 1946).
.

In de politieke ontwikkeling tot de Tweede Wereldoorlog hadden, wellicht door deze vroege toonzetting, de radicale linkse splinterpartijen relatief ook meer aanhang dan elders het geval was. De Zaanstreek telde in verhouding steeds ook veel communisten; direct na de Tweede Wereldoorlog stemde ongeveer een derde gedeelte van de Zaanse bevolking op de CPN. Hoewel de links geachte partijen nog steeds op vrij veel aanhang kunnen rekenen, zijn de politieke verhoudingen in de Zaanstreek inmiddels meer in overeenstemming gekomen met het landelijke beeld.

Zie ook: Communismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCommunisme

Politieke stroming, met in de Zaanstreek lange tijd grote aanhang en belangrijke invloed.

Algemeen

Onder communisme wordt verstaan: een maatschappelijk stelsel waarin de productiemiddelen gemeenschappelijk eigendom zijn en waarin bij de verdeling der voortgebrachte goederen en diensten het beginsel wordt gevolgd dat elk lid van de gemeenschap daarover kan beschikken naar behoefte. Bij ontbreken van dit stelsel wordt onder communisme tevens verstaan: het streven naar die maatsch…
, Socialismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSocialisme

Politieke stroming, strevend naar een maatschappijvorm waarin niet, zoals in het 19e-eeuwse kapitalisme, het bezit, maar de arbeid centraal staat en onder meer gericht op gelijke ontwikkelingskansen voor alle leden van de gemeenschap. Het socialisme is sinds de tweede helft van de 19e eeuw van zeer grote en wijd verbreide invloed, ook in Nederland. De Zaanstreek had lange tijd de naam
, Anarchismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAnarchisme

Theorie die een maatschappelijke ordening met de grootst denkbare autonomie van het individu nastreeft en als consequentie hiervan de volledige afwezigheid van elke regeerdwang beoogt. Deze beginselen zijn al zeer oud, ze zijn als filosofisch toekomstideaal reeds verdedigd door Zeno (342-270 v.Chr.), stichter van de Stoïcijnse school.
.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/rode.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:07
  • (Externe bewerking)