De belangrijkste stad van Kennemerland, in verscheidene opzichten met de Zaanstreek verbonden. De ontginning van de Zaanstreek is grotendeels vanuit Kennemerland geschied. Het is zelfs aannemelijk (zie: Bestuur en rechtspraak 1.2.1.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak tot ca. 1600



* Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813

1.1. Algemeen

1.1.1. Het gewest Kennemerland

De Zaanstreek maakt nu deel uit van de provincie Noord-Holland. Deze naam is pas in de 19e eeuw aan dit gewest gegeven. In de middeleeuwen werd met de naam Noord-Holland het gebied ten zuiden van de tegenwoordige grens met de provincie Zuid-Holland bedoeld. Het gebied dat nu Noord-Holland wordt genoemd bestond, globaal, uit de gew…) dat de familie Van Haarlem, de meest aanzienlijke van heel Kennemerland, verantwoordelijk was voor het initiatief tot ontginning. Deze werd waarschijnlijk opgedragen aan een jongere zoon, die de naam Van Zaanden ging dragen. De wapens van de Van Haarlems en de Van Zaandens lijken sterk op elkaar. In een oorkonde uit 1280 wordt Jan van Zaanden een neef van Willem van Haarlem genoemd.

Dat Haarlem belang had in de Zaanstreek blijkt ook uit de hulp die door de stad werd geboden in 1155, toen Westfriezen de nederzetting Zaanden verwoestten. Op hun beurt speelden Zaankanters als Govert 't Hoenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoen, Govert 't

- Ilpendam 31 mei 1574

Govert 't Hoen, 't Oude Hoen, gesneuveld 31 mei 1574 bij Ilpendam, een Waterlandse boer en aanvoerder van de Vrijbuiters. De meest bekende Zaanse Vrijbuiter in de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog. Een aantal van hen was visser of schipper, zij kenden de waterrijke omgeving en buitten, in de jaren rond 1574, dat voordeel tegen de Spanjaarden regelmatig uit. Vooral tijdens het beleg van en zijn Vrijbuiters een rol door de aanvoer van soldaten, voedsel en oorlogstuig vanuit Amsterdam naar Haarlem tijdens het Spaanse beleg van Haarlem (1572/73) te dwarsbomen.

Na de Spaanse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpaanse tijd

Lokale aanduiding voor de jaren 1572 tot en met 1576, de tijd waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was. Feitelijk is het een foutieve naamgeving van de eerste jaren van de opstand in de Nederlanden tegen de toenmalige vorst, was de relatie tussen de Zaanstreek en Haarlem minder duidelijk. De snel groeiende Zaanse economie noopte tot vooral oriëntatie op Amsterdam, met uitzondering van Assendelft, welk dorp tot na de Franse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFranse tijd

De Franse tijd in Nederland duurde van 1795 tot 1813 en was een periode van grote veranderingen. Nederland werd bezet door Franse troepen onder leiding van Napoleon Bonaparte, wat leidde tot economische en politieke veranderingen. De Zaanstreek werd hard getroffen door de Franse bezetting, vooral door het op Kennemerland was georiënteerd en gebruik maakte van de Haarlemse maten en gewichtenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMaten en gewichten

In de Zaanstreek zijn op bescheiden schaal eigen maten en gewichten gebruikt. De meeste waren echter afkomstig uit Amsterdam, Haarlem, Alkmaar en de Hondsbos, terwijl voorts gebruik werd gemaakt van de Rijnlandse roeden.

Doordat de streek in verschillende bannen, rechtsgebieden, was verdeeld, waren de gebruikte maten niet overal identiek. Assendelft gebruikte vooral de Haarlemse maten, Krommenie was op Alkmaar gericht en de rest van de Zaanstreek op Amsterdam. Niet zelden we…. Desondanks bestonden er ook handelscontacten tussen de Zaanstreek en Haarlem. In gevallen probeerde Haarlem die aan banden te leggen. De Zaanse industrie kon goedkoper produceren dan de industrie van Haarlem zelf. Door invoerbepalingen probeerde Haarlem de eigen industrie te bevoordelen. Voorts trachtten Haarlemse ondernemers meermalen om Zaanse arbeiders, met grote kennis van bijvoorbeeld scheepsbouw en molentechniek, naar hun stad te doen verhuizen. Van import in de Zaanstreek van producten uit Haarlem is, met uitzondering van het Haarlemse bier, nauwelijks sprake geweest. Op bestuurlijk terrein was en is Haarlem bijzonder belangrijk voor de gehele provincie en dus ook voor de Zaanstreek. Het bestuur van de provincie Noord-Holland is in de stad gevestigd, ook bevinden zich voor onze streek belangrijke archieven aldaar.