graanhandel

Belangrijke tak van handel. in de Zaanstreek reeds in de middeleeuwen van belang. Van invloed op het vroege ontstaan en de omvang van de graanhandel (ook wel bekend als graankoperij of tarwekoperij) in de Zaanstreek was zonder twijfel de nabijheid van Amsterdam. Reeds in de 15e eeuw was deze stad de 'korenschuur' van de Noordelijke Nederlanden en de grootste koopstad van Holland. Ook in de Zaanstreek speelde de inkoop en doorvoer van graan uit de landen rond de Oostzee een rol. In de late middeleeuwen werd ook graan in de streek zelf verbouwd. Dat gebeurde al voor Amsterdam van enige betekenis was.

De nederzetting Zaandenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanden

Naam van middeleeuwse nederzetting, adellijk geslacht, heerlijkheid en slot; ook Saenden, Out-Saenden, Oud-Zaanden, Zaenden etc. genoemd. Zie ook: Archeologie 3. en Bestuur en rechtspraak 1.2.1.

De eerste geschreven literatuur over de nederzetting Zaanden dateert uit 1640; Hendrik Soeteboom gaf een aantal gegevens over de nederzetting, die op de
, die in 1155 door Westfriezen werd verwoest, had volgens dr. M.A. Verkadeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade

Ondernemersgeslacht in Zaandam in de 19e en 20e eeuw.

De stichter van het familiebedrijf van Koninklijke Verkade NV Ericus Gerhardus Verkade (1835-1907) werd in Vlaardingen geboren als jongste in een gezin met vier kinderen van de notaris Ericus Gerhardus Verkade (1801-1835) en de Zaanse Geertruida van Gelder (1799-1851). Een maand voor zijn geboorte was zijn vader overleden. Zijn moeder Geertruida verhuisde in 1812 naar haar geboortestreek, waar ze in 1845 hertrouwde met Jan Keg (1798…
voornamelijk inkomsten uit handel in en verscheping van graan. Tenminste tot in de 15e eeuw werd, met name bij Assendelft en Westzaan, nog graan in de Zaanstreek verbouwd, ofschoon dit door klink van het land toen al ten einde liep (zie: Akkerbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAkkerbouw

Agrarische bedrijvigheid. In verband met de huidige bodemgesteldheid is het overgrote deel van de Zaanstreek ongeschikt voor akkerbouw; in het verleden werden hier veel grotere oppervlakten voor benut. Een vrij algemeen aanvaarde theorie luidt dat het huidige laagveenpakket waaruit de Zaanstreek bestaat, is ontstaan door erosie en inklinking van oorspronkelijk hoogveen. In de middeleeuwen werd hierop graan verbouwd; het was noodzakelijk het hoogveen te ontwateren en men groef daartoe …
. Het lijkt twijfelachtig of het in de streek verbouwde graan toen nog buiten de streek werd verhandeld; waarschijnlijk moest er al extra graan worden ingevoerd uit de landen rond de Oostzee.

In 1603 verklaarde een aantal oude inwoners van Westzaan dat zolang zij zich konden herinneren korenkopers in hun dorp aanwezig waren. Als voorbeeld noemden zij Jan IJff. die in 1537 250 last graan uit Danzig had laten komen en aan de Overtoom gelost. Een deel daarvan werd in Westzaan opgeslagen, een ander deel naar Amsterdam vervoerd en daar verkocht. De oude Westzaners verklaarden voorts dat er vele handelaars op Amsterdam voeren, die de daar gekochte granen naar Westzaan brachten of elders in het land verkochten. Ook in Oostzaan woonde een groep handelaren op de Oostzee. Het graan werd, voor zover niet voor eigen gebruik of op de Amsterdamse markt verhandeld, op zolders opgeslagen en bewaard tot tijden van schaarste (winters). Het werd dan door ventjagers in geheel Holland en ook daarbuiten verkocht.

Tijdens de Spaanse tijd stokte deze handel. Na het verdwijnen der Spanjaarden werd de handel in graan opnieuw ter hand genomen, ofschoon deze volgens Jacob Honig Jansz. Jr.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig Jansz. Jr., Jacob

Zaandijk, 5 mei 1816 - 14 november 1870

Papierfabrikant, makelaar en directeur van een door hem opgerichte assurantiecompagnie, later ook burgemeester van Zaandijk. Grote en blijvende bekendheid verkreeg Honig door zijn geschiedkundige onderzoekingen en door vele publicaties. Zie voor zijn afstamming bij
nooit meer het oude niveau bereikte; hij staaft deze opmerking verder niet. Er werd nu met name ook ten behoeve van de eigen Zaanse industrie graan geïmporteerd. In Wormer en Jisp werd de Beschuitbakkerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschuitbakkerij

Zie: Beschuit. Op deze plaats wordt uitsluitend de beschuitnijverheid te Wormer en Jisp behandeld, die gedurende de hele 17e eeuw, maar, zij het in mindere mate daarvóór, en daarna van aanzienlijke omvang was. Bij deze samenvatting van door anderen, maar voornamelijk door
van groot belang, in Oostzaan de stijfselmakerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStijfselfabricage

Belangrijke bedrijfstak in de Zaanse economie, reeds aan het einde van de 16e eeuw aanwezig; vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ook in (stoom)fabrieken, waarvan Zetmeelbedrijven De Bijenkorf (ZBB) als belangrijke producent is overgebleven. De stijfselfabricage bestaat uit het produceren van zetmeel en de daarvan afgeleide producten (modificaties) voor het stijven van textiel uit zetmeelhoudende producten, als aardappelen, mais, rijst en tarwe. Stijfsel is de algemene benami…
, terwijl ook de in de gehele Zaanstreek bedreven Pellerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPellerij

Naam van zowel bedrijfstak als de inrichting waarin dit bedrijf wordt uitgeoefend; het ontdoen van het kroonkafje, meestal dop (pel) genoemd, en de vruchtwand en zaadhuid van onder andere granen, zonder de korrel te breken. In de Zaanstreek is in vroeger eeuwen gerst gepeld, met gort als product. Gerst is niet eenvoudig te pellen, aangezien de dop is vergroeid met de korrel. Vanaf het midden van de 19e eeuw werd rijstpellerij belangrijk. De pellerij had een grote omvang in de Zaanstree…
graan (gerst) als grondstof gebruikte. Het graan kwam in de Zaanstreek via de Amsterdamse beurs, of werd door rederijen met eigen schepen uit de Oostzeelanden gehaald. Koop op de Amsterdamse markt bood minder risico`s. maar ook minder kans op grote winsten.

De graanhandel was niet constant. Oorlogen waarbij gebieden rond de Oostzee, Duitse gebieden of Engeland betrokken waren, hadden direct weerslag op aanvoer en prijzen. De onregelmatige aanvoer leidde soms tot werkloosheid van toch al arme bakkers en meelmolenaars in het land. Niettemin bleef de Zaanstreek ook een overslaggebied voor de graanhandel. Een bekend Zaans graankoper was bijvoorbeeld Jan Pietersz. Vis (1626±1706) [zie Vis, ondernemersgeslachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis, ondernemersgeslacht Zaandijk

* Wormerveer * Zaandijk * Heyme Vis

Vis

Ondernemersgeslacht uit Zaandijk in de 17e, 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Vis bij de oliehandel en -fabricage begonnen bij Gerrit Jansz Vis (1676-1759), zoon van Jan Pietersz Vis (1626-1706) en Letske Anskes (1637-1720), die aanvankelijk samen met zijn oudste broer, Jan Jansz Vis (1658-1709) een stijfselmakerij annex handel dreef. Daarnaast was hij deelgenoot in een handelscompagnie, dreef hi…
). In Amsterdam werd de Zaanse welvaart van de 17e eeuw slechts ten dele gewaardeerd. Het werd de Zaankanters niet verboden op de Amsterdamse korenbeurs te handelen (daar verdiende Amsterdam zelf ook aan). maar het graanproduct beschuit werd wel van de Amsterdamse markt geweerd, om het eigen (Amsterdamse) product te steunen. De vroege teloorgang van de beschuitbakkerij van Wormer en Jisp heeft de Zaanse graanhandel ongetwijfeld negatief beïnvloed.

Desondanks wist de graanhandel in de Zaanstreek zich goed te handhaven. In de 18e eeuw kwam het opleggen van granen in Koog, Westzaan. Wormerveer en Zaandijk nog vaak voor, terwijl er in Zaandam in die tijd zelfs een eigen korenbeurs was. In Wormerveer waren de graanhandelaren (bijvoorbeeld uit de families Vis en Atenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAten

Naam van een doopsgezind geslacht, aanvankelijk woonachtig in Krommeniedijk en Krommenie, later vooral te Wormerveer, maar ook te Zaandam. Boekenoogen brengt de oorsprong van de familienaam in verband met 'ate', een Zaans woord dat tot het eind der vorige eeuw in gebruik was met de betekenis 'vader'.
) de rijksten van het dorp. Zij hielden zich ook bezig met kaaskoperij. olieslagerij en walvisvaatt. De laatste decennia van de 19e eeuw vormden het begin van ingrijpende veranderingen in de graanhandel. Kwam voorheen een groot deel van de aanvoer uit Rusland en Frankrijk, thans zijn de Verenigde Staten de belangrijkste graanleverancier.

Van een zelfstandige Zaanse graanhandel is inmiddels geen sprake meer. alleen in De Vredeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrede, De

Fabriekspand in de Achtersluispolder, aan het Noordzeekanaal ter hoogte van Zijkanaal H, het Barndegat. De bouw kwam tot stand naar een ontwerp van architect S.B. van Santé, in opdracht van zakenman Van Odijck, toenmalig directeur van de rijstpellerijen van de firma
is nog een graanhandel gevestigd. Wel wordt nog altijd graan de streek binnengevoerd, ter bevoorrading van de graanverwerkende industrieën (waaronder Wessanen nv, Koninklijkeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessanen nv, Koninklijke

Houdstermaatschappij met groot aantal werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. Door middel van de werkmaatschappijen produceert en verhandelt Wessanen voedingsmiddelen. Het hoofdkantoor van het oorspronkelijk volledig Zaanse bedrijf is gevestigd in Amstelveen; in Wormerveer is een vestiging. Wessanen is een der grootste ondernemingen in Nederland.
de voomaamste plaats inneemt).

Zie ook: Economische geschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische geschiedenis

1. Economische ontwikkeling vóór 1580 (bladzijde 189 en volgende)

2. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800 (bladzijde 192 en volgende)

3. Economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800 (bladzijde 205 en volgende)

Bij het begin vap elk hoofdstuk is een opgave geplaatst van de behandelde economische sectoren en eventuele andere met het onderwerp samenhangende onderwerpen. Van hoofdstuk 1 treft u de inhoudsopgave hieronder aan. Door midd…
geschiedenis 2.6.3.

Literatuur:

  • C. Mol, Uit de geschiedenis van Wormer, Wormerveer 1966;
  • D. Vis. J. Vis cz. Vis a Saandijk. Zaandijk 1934;
  • D. Aten. Wormerveer langs weg en Zaan, Wormerveer;
  • A. Loosjes. Geschiedenis der Zaanlanden;
  • J. Honig Jsz. Jr.. Aantekeningen. In: Zaanlandsch Jaarboek 1932. Koog aan de Zaan 1932;
  • J. Honig Jsz. Jr.. Geschiedenis der Zaanlanden. Zaandijk 1849;
  • A. van Braam. Bloei en verval van het economischsociale leven aan de Zaan in de 17de en 18de eeuw. Wormerveer z.j.
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/graanhandel.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:05
  • (Externe bewerking)