Adriaan Loosjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLoosjes, Adriaan

Westzaandam 15 april 1689 - 20 maart 1767

Adriaan Adriaanszoon Loosjes, houtkoper, predikant aan de Fries Doopsgezinde gemeente te Westzaandam, vooral bekend geworden als auteur van Beschrijving van de Zaanlandsche dorpen, Oostzaan, Oostzaandam, Westzaan, Westzaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer, Westknollendam en Nauerna, uitgegeven Haarlem 1794; heruitgave 's-Gravenhage 1968. schreef in 'De Zaanlandsche Dorpen' al over 18e-eeuws ijsvermaak in de Zaanstreek. Hij noemde niet alleen het schaatsenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaatsenrijden

Volkssport, als vermaak of sport beoefend, in het verleden een belangrijk winters vervoermiddel. Schaatsenrijden ontstond vrijwel zeker in Scandinavië, waar het reeds in de 10e eeuw wordt vermeld. Van daaruit verspreidde het zich verder over Europa. Schaatsen kan, ondanks de Scandinavische oorsprong, typisch Nederlands worden genoemd. maar ook het arren en het gebruik van IJsschuitjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJsschuitjes

Zowel voor het vervoer van goederen als voor vermaaksdoeleinden werden in de Zaanstreek vroeger ijsschuitjes gebruikt. Het waren doorgaans kleine platbodems, voorzien van een onderstel op lange schaatsen; ook aan het roerblad was een op het ijs rustende schaats bevestigd. De meeste molens in het veld beschikten voor de af- en aanvoer van hun maalgoed over een eigen ijsschuitje, meestal voorzien van een enkel sprietzeil.,'die met onverbeeldlijk snelle vaart over de gladde oppervlakte zeilen'. Vooral het schaatsrijden roemt hij als 'een der oudste Wintervermaaken van onzen Landzaat, den Zaankanters bij uitstek eigen'. En verder: 'De Zaan, het middelpunt der Dorpen, is naauwlijks zo veel toegevroozen, dat zij den last der vluggen Schaatsryders kan draagen, of dezelve krielt van Menschen: en, bij strenge Winters, van Paardesleeden en Arren, bovenal wanneer een uitgeloofde Zilveren of Gouden Zweep niet zelden een feestdag oplevert'.

Opvallend veel wordt er door latere auteurs op gewezen dat op het ijs alle rangen en standen wegvielen. Dat gold overigens niet bij het arren. De met een paard bespannen arresleden waren aan de rijkere stand voorbehouden. Zij kwamen lang niet elke winter op het ijs, daarvoor diende er letterlijk peerde-ais' te zijn. Wat het schaatsen betreft: veel Zaankanters bonden ook in vorige eeuwen de schaatsen onder. Dit ijsvermaak was een sociaal gebeuren, met grote en gezellige drukte op de sloten. Het Oostzijderveldplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzijderveld

Historische aanduiding van al het land tussen Oostzaandam, de Oostzijde, 't Kalf, de Wijde Wormer, het dorp Oostzaan en het IJ. De Zaandamse wijken Plan Kalf, Kogerveld, Hoornseveld, Peldersveld en Poelenburg, maar ook de oudere wijken ten oosten van de Zaan liggen in het Oostzijderveld. Het veld is in de 14e eeuw ontstaan door ontginning van het eerdere hoogveenpakket, dat vervolgens erodeerde en inklonk. De toen gegraven sloten zijn grotendeels nog in het landschap terug te vin… wordt meermalen genoemd als een druk schaatsgebied. Men kleedde zich warm met wat men daartoe in huis had. De tegenwoordige sportieve, speciaal voor de winterse sporten gemaakte kledij ontbrak nog, zoals ook kunstschaatsen, 'noren' enzovoort onbekend waren. Men reed recht of rond op houten schaatsen die met (meestal oranje) banden of spekleren veters werden ondergebonden. Hele gezinnen maakten, al of niet 'an de stok' tochten naar bijvoorbeeld Monnickendam of (bij toegevroren Gouwzee) Marken. Dat verre ritten al vroeg als een uitdaging werden beschouwd, bewijst het dagboekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDagboeken journaals

Vorm van autobiografie, waarin de schrijver regelmatig (dikwijls iedere dag) chronologisch noteert wat hij/zij heeft meegemaakt, denkt, voelt of overweegt. Dagboeken kunnen zeer van elkaar afwijken: sommige zijn strikt persoonlijk, andere zijn puur economisch of politiek. van Claes Arisz Caescoper (1650-1729), die in 1676 een Noord-Hollandse twaalfstedentocht reed en daarbij op één dag een langere afstand aflegde dan die van de huidige Friese Elfstedentocht.

Hardprikkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHardprikken

Twee hardprikkende dames vliegen met grote snelheid onder een polderbruggetje door Hardprikken of hardprikkerij is een oude wintersport, die nog amper wordt beoefend. Er is een kleine, zeer snelle prikslee voor nodig waarop de deelnemers gehurkt of zittend plaatsnemen. Zij bewegen zich in voorwaartse richting voort over de ijsvloer met in iedere hand een prikstok om zich zo vlug mogelijk voort te prikken. Er werden hardprikraces georganiseerd door de plaatselijke ijsclubs, voor dames… of hardprikkerij is een oude wintersport, die nog amper wordt beoefend. Er is een kleine, zeer snelle prikslee voor nodig waarop de deelnemers gehurkt of zittend plaatsnemen. Zij bewegen zich in voorwaartse richting voort over de ijsvloer met in iedere hand een prikstok om zich zo vlug mogelijk voort te prikken. Er werden hardprikraces georganiseerd door de plaatselijke ijsclubs, voor dames, heren, paren en jongelui, al dan niet met hindernissen die moesten worden overwonnen.