Gortershoek, de
Historische buurt te Zaandijk, sedert 1986 Beschermd dorpsgezichtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschermd dorpsgezicht
De aanwijzing tot beschermd dorps- of stadsgezicht is geregeld in de Monumentenwet van 1966. Deze wet houdt zich allereerst bezig met de afzonderlijke monumenten, maar daarbij is als nieuw element het bewaren van gehele historische straten of buurten gevoegd. In de memorie van toelichting bij de wet wordt verklaard. De begrenzing van het beschermde dorpsgezicht de Gortershoek bestaat uit de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaan
Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de in het oosten, de gemeentegrens met Koog in het zuiden, de achterzijde van de bebouwing van de Lagedijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLagedijk
Dijk langs de westelijke Zaanoever in Zaandijk en een gedeelte van Koog aan de Zaan. Oorspronkelijk werd de gehele dijk aan de westkant van de Zaan, dus van de Dam in Zaandam tot die bij de Tochtsloot (Knollendam) Zaandijk of Lagedijk genoemd. De lage dijk langs de oostoever werd van de Dam tot het einde van met de aanzet van enkele paden en wegen in het westen en de Willem Dreeslaan in het Noorden. Met name in het deel tussen de Julianabrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJulianabrug
Brug over de Zaan, die de Guisweg (Zaandijk) verbindt met de Leeghwaterweg (Zaandam).
De brug, die in 1936 door Prinses Juliana officieel in gebruik is gesteld, diende als voortzetting van het voormalige Guispad in oostelijke richting. Er ontstond hierdoor een verbinding tussen Beverwijk en Heemskerk, via de communicatiewegen naar Assendelft en Westzaan vervolgens naar Zaandijk en door de overbrugging naar het Kalf te Zaandam, en tenslotte door de Wijde Wormer naar Purmerend. en het voormalige kantoor van de lakfabriek van Jacob Visplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis Pz, nv Lakfabriek en Export Maatschappij v/h Jacob
Voormalig bedrijf in Zaandijk, dat zich tot 1980 heeft bezig gehouden met de fabricage van en handel in standolie, lakken, vernissen, aangemaakte verven, siccatieven en krijt, alsmede patentolie en fijne olieën. is aan de oostzijde van de Lagedijk de bebouwing met 17e- en 18e-eeuwse koopmanshuizen grotendeels authentiek of in stijl aangepast bewaard gebleven.
Markant in de Gortershoek zijn voorts meelmolen De Bleeke Doodplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDood, de Bleeke
Meelmolen te Zaandijk, eigendom van Vereniging de Zaansche Molen. De windbrief werd gegeven in september 1656. Beginnende branden in januari 1911 en in juni 1922 werden tijdig geblust. In 1931 werd een elektromotor in de molen geplaatst en werden de roeden verwijderd; drie jaar later volgde de volledige onttakeling. In 1950 werd de meelmolen eigendom van, voormalig papierpakhuis het Weefhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWeefhuis
Pand aan de Lagedijk te Zaandijk, binnendijks in het beschermde dorpsgezicht de Gortershoek. Vóór het Weefhuis ligt de Beeldentuin. Het pand dateert uit de 17e eeuw en stond aanvankelijk bekend als het Overhuis. Het was oorspronkelijk een pakhuis, behorend bij een pand aan de Zaanzijde. Meerdere personen hadden parten van het Overhuis in hun bezit., de Beeldentuinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeeldentuin
.
Eén der laatst overgebleven Zaanse Overtuinen te Zaandijk. De Beeldentuin hoorde als overtuin aanvankelijk bij het pand Lagedijk 104, het latere raadhuis van Zaandijk.
Als overtuin was en is de Beeldentuin uitzonderlijk door de vijf grote witte beelden, die er in 1804 werden geplaatst. en het voormalige gemeentehuis van Zaandijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeentehuis
Het gebouw in de gemeente waar het bestuur is gevestigd. In het gemeentehuis vergadert de gemeenteraad, daarom ook wel: raadhuis, voorts houden burgemeester en wethouders er kantoor en zijn er gemeentelijke diensten gehuisvest. In dit artikel worden kort de, al dan niet voormalige, gemeentehuizen in de Zaanstreek beschreven. Het gemeentehuis van Zaanstad is apart opgenomen, zie:, oorspronkelijk ook gebouwd als koopmanshuis. In de Gortershoek bevindt zich eveneens in een voormalige koopmanswoning gevestigd streekmuseum, de Zaanlandsche Oudheidkamerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanlandsche Oudheidkamer
Museum aan de Lagedijk in Zaandijk, waarin de in de 19e eeuw bijeengebrachte en later uitgebreide verzameling 'Jacob Honig Jansz. Jr.' is ondergebracht.
Deze verzameling (klederdracht, meubelen en ander gerei, schilderijen, volkskunst en zilverwerk) betreft specifiek het Zaanse verleden en is ondergebracht in een voormalig koopmanshuis. De prent- en fotoverzamelingen van de beherende vereniging berusten in het. De historische bebouwing sluit,met name ook door de bebouwing met Luchthuizenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLuchthuizen
Al in de 17e en 18e eeuw kwamen in de Zaanstreek tuinhuizen voor. Zo is op een tekening van Cornelis Pronk uit 1728 een tuinhuis te zien nabij de Zaandijker kerk. Deze tuin-luchthuizen werden in hoofdzaak gebruikt voor ontspanning, al bevatten ze doorgaans ook ruimten die als schuur of berging werden benut. Er zijn verscheidene van zulke losstaande tuinhuizen bewaard gebleven, zoals bijvoorbeeld het nog aanwezige gebouwtje achter Zuiderhoofdstraat 65 in Krommenie. aan de Zaanzijde, mooi aan bij de Zaanse Schansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanse Schans
Sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw ontwikkeld buurtje met woningen en andere gebouwen, vrij toegankelijk en ontworpen om de ooit in de Zaanstreek ontstane bouwstijl en -trant voor de toekomst te behouden. De Zaanse Schans ontwikkelde zich aanvankelijk onbedoeld tot mondiaal bekende toeristische bestemming met jaarlijks bijna twee miljoen bezoekers in 2016. Het buurtje verrees in een hoek van de Kalverpolder, begrensd door Kalverringdijk en Leeghwaterweg. Het terrein heeft een … aan de overzijde van de Zaan.
De naam Gortershoek werd al vroeg gebruikt om de buurt aan te duiden. De reden werd door Gerrit Jan Honigplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig, Gerrit Jan
Zaandijk 24 november 1864 - Zaandijk 22 augustus 1955
Zaans historicus. Gerrit Jan Honig, zoon van Jacob Jansz Honig Jr en Neeltje Mulder, moet als kind al belangstelling voor de geschiedenis van de Zaanstreek hebben gekregen. Hij werd directeur van een boekhandel en drukkerij verklaard in een aflevering van De Zaende uit 1946: 'Ao 1669 attesteerden Adryaen Pietersz. van der Ley en Niesje Cornelis. Echteluydert, over de reeds lange jaren bestaande gorterij op Zaandijk, waaraan de Gortershoek zijn naam heeft ontleend'. Ofschoon zeer vroeg ook nog molens in de buurt hebben gestaan zoals De Parseleimolenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigParseleimolen, de
Verfmolen te Zaandijk, verbastering van Braziliemolen. Hij werd gebouwd in 1601 (als eerste Zaanse verfmolen, zie: Verffabricage) en reeds afgebroken in 1602 en vervoerd naar Amsterdam, waar hij als korenmolen werd herbouwd. In 1635 werd een nieuwe Parseleimolen gebouwd, nu niet aan de Zaan, maar binnendijks. Hij werd gesloopt in mei 1669. Zie:, werd de Gortershoek al snel een woonbuurt voor de welgestelden. Het deel van de buurt ter hoogte van de tegenwoordige Tuinstraat, waar de dijk een scherpe bocht maakt, werd in verband hiermee ook dikwijls als De Gouden Bocht aangeduid. Ter voorbereiding van de aanwijzing tot Beschermd Dorpsgezicht vervaardigde de Gemeente Zaanstad een uitgebreide pandbeschrijving die in kleine oplage is verspreid. Ter behartiging van de gezamenlijke belangen is door de bewoners de Bewonersvereniging Gortershoek opgericht.