samenvoeging

In de Zaanstreek zijn herhaaldelijk samenvoegingsplannen voorgesteld; een aantal daarvan werd ook daadwerkelijk uitgevoerd. Het bekendst zijn de samenvoeging tot de stad Zaandam in 1811 en die tot Zaanstad in 1974, hierachter apart behandeld. Daarnaast is de samenvoeging van Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommenie

Voormalige zelfstandige gemeente in het noorden van de Zaanstreek, per 1 januari 1974 opgegaan in Zaanstad. Na Zaandam in omvang de tweede gemeente van de streek. De samenvoeging tot Zaanstad leidde in Krommenie tot veel protesten. Krommenie wenste deze niet en bepleitte samen met Assendelft een gemeente Krommenie-Assendelft. De rijksoverheid besliste evenwel anders. Krommenie zelf is feitelijk ook een samenvoeging van een aantal woonkernen. Naast Krommenie behoren ook het tot 1816 ze…
en Krommeniedijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommeniedijk

Klein dorp in de gemeente Zaanstad, deel van Krommenie.

Krommeniedijk bestaat feitelijk uit een lage dijk langs het voormalige Kromme IJ (Crommenije). De geschiedenis van Krommeniedijk is niet los te zien van die van Krommenie. Het is niet bekend welke bewoningskern er eerder was. Volgens
bekend in 1816.

Zie ook: Gemeentegrenzenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeentegrenzen

De grenzen tussen de Zaanse gemeenten zijn in de loop der tijden meermalen gewijzigd. Desondanks kan gesproken worden van een aantal 'historische grenzen'. Van oudsher vormde bijvoorbeeld de Mallegatsloot de grens tussen Zaandam en Koog aan de Zaan, de Gouw die tussen Westzaan en Westzaandam en ten dele Koog aan de Zaan, de Watering die tussen Westzaan en ten dele Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer, de Bagijnsloot die tussen Koog aan de Zaan en Zaandijk, de Watermolensloot…
, Grietenijenplanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGrietenijenplan

Plan van minister De Kempenaer uit 1848 om verschillende gemeenten te verenigen. Zijn plan om Koog, Zaandijk en Wormerveer samen te voegen tot één gemeente, alsmede Westzaan, Assendelft en Krommenie (of als alternatief Koog, Zaandijk en Westzaan) stuitte in de Zaanstreek op grote weerstand en kreeg politiek weinig steun.
.

Zaandam

1. Op 21 oktober 1811, in de Franse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFranse tijd

De Franse tijd in Nederland duurde van 1795 tot 1813 en was een periode van grote veranderingen. Nederland werd bezet door Franse troepen onder leiding van Napoleon Bonaparte, wat leidde tot economische en politieke veranderingen. De Zaanstreek werd hard getroffen door de Franse bezetting, vooral door het Continentaal stelsel dat de handel en economie negatief beïnvloedde. Ondanks alle veranderingen bracht de Franse tijd ook nieuwe ideeën met zich mee, zoals wetten die gelijkheid vo…
tijd, werden de dorpen Oostzaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzaandam

Voormalige naam van de bewoningsconcentratie ten oosten van de Zaan nabij de Dam, tot 1795 behorend tot de gemeente Oostzaan, tussen 1795 en 1811 min of meer een zelfstandige gemeente en sinds 1811 deel uitmakend van de stad Zaandam. Oostzaandam behoorde tot de
en Westzaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaandam

Vroegere naam voor het ten westen van de Zaan gelegen deel van Zaandam, dat deel uitmaakte van de Banne van Westzanen. Het dorp is, in tegenstelling tot Oostzaandam, nooit zelfstandig geweest - en dat terwijl het in de loop der geschiedenis in economisch opzicht en wat betreft het aantal inwoners belangrijker werd dan zijn 'overbuur`. De oorzaak van de aanvankelijke, tot 1811 in stand gebleven scheiding tussen West- en Oostzaandam was eenvoudigweg dat de dorpen in verschillende rec…
samengevoegd tot de gemeente Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandam

Voormalige zelfstandige gemeente, die zowel wat betreft inwonertal als economische betekenis de belangrijkste bewoningskern van de Zaanstreek vormde. Zaandam ontstond in de Franse tijd door de samenvoeging van Oostzaandam en Westzaandam, bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811. Daarbij werden aan de nieuwgevormde gemeente stadsrechten verleend. Per 1 januari 1974 verloor Zaandam zijn zelfstandigheid bij de
, die zich stad, 'ville', mocht noemen. Het in het Rijksarchief te Haarlem berustende stuk waarin de samenvoeging wordt geregeld draagt de naam 'décret imperial du 21 Octobre 1811 sur 1a conscription des arrondissements, cantons et communes, qui composent le départements de la Hollande'. De dorpen die door de buitenwacht al dikwijls als één werden beschouwd werden nu daadwerkelijk verenigd. In beide dorpen was men niet direct blij met de samenvoeging. Niet voor niets schreef Jacob Honigplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig Jansz. Jr., Jacob

Zaandijk, 5 mei 1816 - 14 november 1870

Papierfabrikant, makelaar en directeur van een door hem opgerichte assurantiecompagnie, later ook burgemeester van Zaandijk. Grote en blijvende bekendheid verkreeg Honig door zijn geschiedkundige onderzoekingen en door vele publicaties. Zie voor zijn afstamming bij
men moest veinzen gevoelig te zijn voor die eer, ofschoon het een eer was die men gaarne van de hand gewezen zou hebben. Zo bracht het keizerlijke woord tezamen wat vroeger gescheiden was; doch zonderlingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKerktwisten

Zaanse gelovigen hebben enkele malen verbeten strijd met elkaar gevoerd, geruzie dat met de leerstellingen niets van doen had.

Wanneer hier van 'twisten' sprake is, worden met nadruk niet de theologische meningsverschillen bedoeld die er bijvoorbeeld toe leidden dat oud-katholieken zich afscheidden van de rooms-katholieke moederkerk, of waardoor de
is het dat wat ook verenigd werd, de kerkelijke gemeenten gescheiden bleven, en men alzo in het burgerlijke van Zaandam, maar in het kerkelijke nog steeds van Oost- en Westzaandam spreekt.
'

Honig ging er kennelijk van uit dat Napoleon persoonlijk de hand in de samenvoeging had gehad. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk. De Fransen hadden bestuurlijk een grote voorkeur voor centralisatie en hadden al voor het bezoek van Napoleon aan Zaandam geïnformeerd naar de wenselijkheid van samenvoeging.
Zie ook: Bestuur en rechtspraak 2.2.3.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak van ca. 1600 tot en met 1813

* Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813

2.1. Ambten, in de banne van Westzaan

Tot hiertoe zijn de veranderingen in bestuur en rechtspraak chronologisch benaderd. Dit was mogelijk omdat de Banne tot het eind der 16e eeuw slechts één dorp van betekenis bevatte: Westzaan. De na deze periode talrijke ruzies tussen de opkomende gehuchten en het moederdorp Westzaan maken het wenselijk om na (globaal genomen) het jaar …
, 2.2.4.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak van ca. 1600 tot en met 1813

* Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813

2.1. Ambten, in de banne van Westzaan

Tot hiertoe zijn de veranderingen in bestuur en rechtspraak chronologisch benaderd. Dit was mogelijk omdat de Banne tot het eind der 16e eeuw slechts één dorp van betekenis bevatte: Westzaan. De na deze periode talrijke ruzies tussen de opkomende gehuchten en het moederdorp Westzaan maken het wenselijk om na (globaal genomen) het jaar …
en 2.2.5.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak van ca. 1600 tot en met 1813

* Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813

2.1. Ambten, in de banne van Westzaan

Tot hiertoe zijn de veranderingen in bestuur en rechtspraak chronologisch benaderd. Dit was mogelijk omdat de Banne tot het eind der 16e eeuw slechts één dorp van betekenis bevatte: Westzaan. De na deze periode talrijke ruzies tussen de opkomende gehuchten en het moederdorp Westzaan maken het wenselijk om na (globaal genomen) het jaar …
.

Ger Jan Onrust

Zaanstad

2. Op 1 januari 1974 werden de gemeenten Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandam

Voormalige zelfstandige gemeente, die zowel wat betreft inwonertal als economische betekenis de belangrijkste bewoningskern van de Zaanstreek vormde. Zaandam ontstond in de Franse tijd door de samenvoeging van Oostzaandam en Westzaandam, bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811. Daarbij werden aan de nieuwgevormde gemeente stadsrechten verleend. Per 1 januari 1974 verloor Zaandam zijn zelfstandigheid bij de
, Koog (aan de Zaan)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKoog (aan de Zaan)

Voormalige zelfstandige gemeente ten westen van de Zaan, ten noorden van Zaandam, ten zuiden van Zaandijk, sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van Zaanstad. Tot in de Franse tijd was Koog bestuurlijk deel van de Banne van Westzaan; de invloed van Koog daarin was gering. Ofschoon niet geheel zeker, wordt aangenomen dat de gemeente Koog aan de Zaan per 1 augustus 1811 zelfstandig werd (zie:
, Zaandijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandijk

Voormalige zelfstandige gemeente in het centrum van de Zaanstreek. Sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van de gemeente Zaanstad. Het bestuurlijke centrum van de nieuwe stad was lange tijd in Zaandijk (Bannehof) gevestigd. Zaandijk behoort tot de jongste dorpen van de Zaanstreek.
, Wormerveerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWormerveer

Voormalige zelfstandige gemeente, sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van Zaanstad. Het dorp kent een betrekkelijk korte geschiedenis; de eerste bewoning is ontstaan in de onmiddellijke nabijheid van het Zaan- of Wormerveer, een oud grafelijk veer naar Wormer, dat al in de 14e eeuw aanwezig was. Deze eerste paar huizen groeiden aanvankelijk zeer langzaam in zuidelijke richting langs de Zaanoever. Het gehucht werd 't Saen genoemd en maakte deel uit van de
, Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommenie

Voormalige zelfstandige gemeente in het noorden van de Zaanstreek, per 1 januari 1974 opgegaan in Zaanstad. Na Zaandam in omvang de tweede gemeente van de streek. De samenvoeging tot Zaanstad leidde in Krommenie tot veel protesten. Krommenie wenste deze niet en bepleitte samen met Assendelft een gemeente Krommenie-Assendelft. De rijksoverheid besliste evenwel anders. Krommenie zelf is feitelijk ook een samenvoeging van een aantal woonkernen. Naast Krommenie behoren ook het tot 1816 ze…
, Assendelftplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAssendelft

Voormalige zelfstandige gemeente, sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van Zaanstad. De samenvoeging stuitte bij de bevolking op grote weerstand. Assendelft wenste deze niet en bepleitte samen met Krommenie een gemeente Krommenie-Assendelft. De rijksoverheid besliste evenwel anders.
en Westzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaan

Westzaan was van 1811 tot 1974 een zelfstandige gemeente, daarna de naar inwonertal kleinste deelgemeente van Zaanstad. Westzaan was het hoofddorp van de eerdere Banne van Westzaan als zodanig een van de oudere nederzettingen in de streek en zelfs het moederdorp van de westelijk aan de Zaan gelegen, later tot Zaanstad verenigde gemeenten (West-)Zaandam, Koog, Zaandijk en Wormerveer.
opgeheven en vervangen door de gemeente Zaanstadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanstad

Zelfstandige gemeente, ontstaan per 1 januari 1974 door samenvoeging van zeven tot dan toe zelfstandige gemeenten: Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk. Wat betreft inwonertal behoort Zaanstad tot de vijftien grootste gemeenten van Nederland, wat betreft oppervlakte tot de grootste vijf.
. Die telde ruim 125.000 inwoners. Gelijk met de oude gemeenten werd het in 1966 gevormde Ontwikkelingsschap Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOntwikkelingsschap Zaanstreek

Op 21 maart 1965 ingesteld bestuurlijk samenwerkingsorgaan van een aantal Zaangemeenten met het doel om door gemeenschappelijke regelingen het voorzieningenpeil te verbeteren. In feite was de oprichting van het schap de voornaamste stap op de weg tot de vorming van Zaanstad. De instelling was het gevolg van een in 1964 aan het Instituut voor Bestuurswetenschappen verstrekte opdracht. Dit instituut had de Commissie Belinfante, genoemd naar haar voorzitter samengeste…
opgeheven. Dat was een samenwerkingsorgaan van de gemeenten, aanvankelijk vooral met betrekking tot de ruimtelijke ordening en het grondbeheer. Later waren daar andere taken als openluchtrecreatie, milieubeheer, openbare werken en technische voorbereiding van de nieuwe gemeente bijgekomen. Samenvoeging van een aantal Zaangemeenten kwam al tientallen jaren nu en dan in discussie. In de tweede helft van de jaren '60 gebeurde dat opnieuw.

Toen hield de provincie in het streekplan voor het Noordzeekanaalgebied rekening met de komst en de snelle groei van bedrijven aan weerskanten van het Noordzeekanaal. Om te laten beoordelen of zij die ontwikkeling in de hand zouden kunnen houden gaven enkele Zaangemeenten opdracht aan het Instituut voor Bestuurswetenschappen daarnaar een onderzoek in te stellen. De aanbeveling van het Instituut werd de Zaangemeenten tot één gemeente samen te voegen. Ook Wormer en Jisp zouden er in moeten worden opgenomen. Slechts de gemeenteraden van Zaandam en Wormerveer waren in meerderheid vóór de samenvoeging. In het wetsontwerp dat minister Henk Beernink van Binnenlandse Zaken uit het kabinet-De Jong bij de Tweede Kamer indiende werd het voorstel van het Instituut nagenoeg geheel overgenomen.

Alleen Jisp en het landelijke deel van Wormer zouden buiten Zaanstad blijven. Minister Molly Geertsema van het kabinet-Biesheuvel en de Tweede Kamer bespraken het wetsontwerp op 7 en 8 februari 1973. Toen was inmiddels duidelijk dat van de industriële ontwikkeling op de kanaaloevers weinig terecht zou komen. Tijdens het debat werden nu de beoogde bebouwing van het Guisveldplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGuisveld

Tegenwoordige, pas tussen 1960 en 1970 ontstane naam, voor een deel van het Westzijderveld, gelegen tussen de spoorlijn, Rooswijk te Zaandijk, de Middel te Westzaan en de Nauernasche Vaart. Het kerngebied heeft een oppervlakte van ongeveer 153 hectare en is ten dele eigendom van Staatsbosbeheer. Dit eigendom kwam tot stand na onder meer acties van de Werkgroep Behoud Guisveld en de Vogelwacht Zaanstreek, die een verkoopactie voerden over zeer kleine kavels. De aldus aan particulieren '…
en het grote aantal gemeenschappelijke regelingen van de oude Zaangemeenten de voornaamste argumenten voor samenvoeging. Westzaan, Wormerveer en Zaandijk waarin het Guisveld ligt zouden te klein en niet voldoende uitgerust zijn om de massale woningbouw daar in goede banen te leiden. Het grote aantal gemeenschappelijke regelingen zou de taak van de gemeenten uithollen en het Zaanse bestuur ondoorzichtig maken. Door het aannemen van een voorstel van het kamerlid Piet Stoffelen van de PvdA besloot de Tweede Kamer Wormer geheel buiten de samenvoeging te houden. ARP-Tweede Kamerlid Maarten Schakel wilde ook Krommenie en Assendelft buiten de nieuwe gemeente houden. Zijn voorstel werd verworpen.

In juli 1973 loodste minister Wilhelm de Gaay Fortman namens het kabinet-Den Uyl het wetsontwerp door de Eerste Kamer. De raad van de nieuwe gemeente kwam voor het eerst bijeen op 2 januari 1974 in De Speeldoos te Zaandam. Reint Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLaan, Reint Jr

(Velsen 10 december 1914 - Rotterdam 3 november 1993)

Laatste burgemeester van Zaandam en eerste burgemeester van Zaanstad, ereburger van laatstgenoemde gemeente. Sociaal-democraat Reint Laan had toen hij naar de Zaanstreek kwam reeds een imposante carrière in de politiek en de vakbeweging achter de rug. Voor de oorlog was hij te Dordrecht opgeleid tot onderwijzer, maar door het gebrek aan banen in het onderwijs in de crisistijd, zou hij zijn vak alleen als invaller uitoefenen. …
, de laatste burgemeester van Zaandam, was de eerste van Zaanstad. Het eerste college van Burgemeester en Wethouders was een links college met leden van de PvdA, CPN en PPR/PSP. Het bestond naast Laan uit Cor Breedveldplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBreedveld, Corstiaan

(Delft, 17 oktober 1921 - Zaandam, 12 augustus 2005)

Raadslid van Zaandam en wethouder van Zaanstad. Cor Breedveld kwam naar de Zaanstreek toen in 1924 zijn vader, werkzaam bij de Artillerie Inrichtingen, werd overgeplaatst. In september 1958 werd hij voor de Partij van de Arbeid in de gemeenteraad van Zaandam gekozen; in 1962 werd hij voorzitter van de fractie. Hij was als raadslid lid van de Ontwikkelingsraad en bestuurslid van het Juliana-ziekenhuis. In '74 (onmiddelli…
, Theun van Dam en Anton Schuurman, allen PvdA, Jan van Leeuwen en Gerrit Schoen, beiden CPN en Harry Esserplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEsser, Harry

Zaandam, 1917 - Zaandam, 7 augustus 1980 Harry Esser 1917-1980 Henri Jacobus (Harry) Esser, gehuwd met Helena Margaretha Leentje Vergouw (1915-2006), KVP-Wethouder van Zaandam van 1964 tot 1969 en van Zaanstad (PPR) van 1974 tot 1978. Esser, een fabrieksarbeider die via de Katholieke Arbeidersbeweging op de
van de PPR/PSP.

W. Swart †

Wormerland

3. De samenvoeging van Jisp, Wormer en Wijdewormer tot één gemeente Wormerland per 1 januari 1991 is behandeld bij het trefwoord Wormerlandplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWormerland

Per 1 januari 1991 gevormde zelfstandige gemeente, ontstaan door samenvoeging van de eerdere gemeenten Wormer Jisp en De Wijde Wormer De samenvoeging werd een feit toen op 27 juni 1990 de Eerste Kamer de Wet Gemeentelijke Herindeling Waterland bekrachtigde, die eerder door de Tweede Kamer was aangenomen. In de dorpen zelf is vruchteloos actie ondernomen om het besluit tot schaalvergroting te voorkomen. Bij de samenvoeging was ook een klein gedeelte van Purmerend, langs het Noordholla…
.

  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/pages/samenvoeging.txt
  • Laatst gewijzigd: 2020/09/07 12:04
  • (Externe bewerking)